តាមពិត ការកាន់កាប់និងអាស្រ័យផលជាក់ស្តែងលើដីមិនមែនជាកត្តាកំណត់អំពីខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនឡើយ ពីព្រោះប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅតាមបណ្តោយព្រំដែន ត្រង់តំបន់ដែលមិនទាន់បានកំណត់ខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែន ពួកគេមិនបានដឹងថា ខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនដែលជាខណ្ឌសីមារវាងប្រទេសទាំងពីរ ស្ថិតនៅកន្លែងណា ឡើយ។ ជួនកាលខ្សែព្រំដែនមានតែនៅលើផែនទី ប៉ុន្តែមិនទាន់មានច្បាស់លាស់នៅលើផែនដីនៅឡើយ។ ជាក់ស្តែង ព្រំដែនគោករវាងកម្ពុជា-ថៃមានប្រវែងជាង ៨០០ គ.ម មានផែនទីច្បាស់លាស់ដែលបន្សល់ទុកដោយអាណានិគមបារាំង ហើយបារាំងក៏បានបោះបង្គោលចំនួន ៧៤ រួចហើយ។

ប៉ុន្តែ បង្គោលចំនួន ៧៤ លើបន្ទាត់ព្រំដែនជាង ៨០០ គ.ម មិនគ្រប់គ្រាន់ទេ ក្នុងការកំណត់ឱ្យបានច្បាស់លាស់ពីខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនរវាងប្រទេសទាំងពីរ។ ប្រសិនបើព្រំដែនត្រូវខណ្ឌដោយខ្សែទឹក ដូចជាទន្លេ ស្ទឹង ឬព្រែកពីធម្មជាតិ គឺជាការងាយស្រួលចំណាំ ប៉ុន្តែបើនៅទីកន្លែងដែលមិនអាចយកតាមខ្សែទឹកបាន ពិតជាពិបាកខ្លាំងណាស់ ក្នុងការដឹងថា តើខ្សែព្រំដែននៅឯណា? ដូច្នេះ ដំណោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនរវាងប្រទេសទាំងពីរគឺជាភារកិច្ចរបស់ក្រុមអ្នកជំនាញដែលត្រូវធ្វើ៖ ទី១ គឺស្វែងរកបង្គោលចាស់ទាំង ៧៤ ដែលបោះដោយបារាំង។

បង្គោលទាំងនោះ ទោះបីជាមានអ្នកលួច រំកិលក៏មិនអាចបន្លំបានដែរ ពីព្រោះការបោះបង្គោលនីមួយៗសុទ្ធតែមាននិយាមការច្បាស់លាស់ ដែលអាចផ្ទៀងផ្ទាត់បាន។

ក្រោយរកឃើញនិងផ្ទៀងផ្ទាត់បង្គោលចាស់ទាំង ៧៤ រួចហើយ ក្រុមអ្នកជំនាញនៃប្រទេសទាំងពីរត្រូវសិក្សាពីទីតាំងដែលត្រូវបោះបង្គោលបន្ថែមនៅចន្លោះបង្គោលចាស់ និងបោះបង្គោលថ្មីនៅកន្លែងណាដែលមិនទាន់មាន។ ការងារទាំងអស់នេះអាចសម្រេចទៅបានដោយផ្អែកលើអនុសញ្ញា សន្ធិសញ្ញានិងឯកសារពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗ ទៀតដែលមានស្រាប់ បន្សល់ទុកដោយអាណានិគមបារាំង និងច្បាប់អន្តរជាតិ។ នេះគឺជានីតិវិធីក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនដែលត្រឹមត្រូវ និងច្បាស់លាស់បំផុត និងដោយសន្តិវិធី។ ការប្រើប្រាស់កម្លាំងមិនអាចដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនបានទេ ហើយការអះអាងដូចទាហានថៃ ដែលធ្លាប់និយាយថា ទីណាដែលកងទ័ពរបស់ខ្លួនឈានជើងជាន់គឺជាទឹកដីរបស់ខ្លួន គឺមិនត្រឹមត្រូវឡើយ។

ក្នុងន័យនេះ ជំហររបស់កម្ពុជាក្នុងការប្រកាន់យកភាពអត់ធ្មត់ ដើម្បីបញ្ចៀសការផ្ទុះអាវុធ និងទាញថៃទៅរកការដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនដោយសន្តិវិធីតាមច្បាប់អន្តរជាតិ គឺជាជំហរដ៏ត្រឹមត្រូវបំផុត។ ជាក់ស្តែង ការចុះវាស់វែងនិងបោះបង្គោលបណ្តោះអាសន្ននៅចន្លោះបង្គោលព្រំដែនលេខ៤២-៤៧ នៅខេត្តបន្ទាយមានជ័យ និងលេខ៥២-៥៩ នៅខេត្តបាត់ដំបង នាពេលនេះគឺជាកិច្ចការចាំបាច់និងត្រឹមត្រូវស្របតាមអនុសញ្ញា សន្ធិសញ្ញា និង MOU ឆ្នាំ២០០០ រវាងប្រទេសទាំងពីរ ស្របតាមបែបបទការងារ(TOR) ឆ្នាំ២០០៣ និងស្របតាមស្មារតីនៃកំណត់ហេតុកិច្ចប្រជុំ JBC នាពេលកន្លងមក ព្រមទាំងអនុវត្ត តាមបែបបទណែនាំបច្ចេកទេស (Technical Instruction) ដែលភាគីទាំងពីរបានឯកភាពគ្នា។

ការងារវាស់វែងនិងស្វែងរុករកទីតាំងពិតប្រាកដនៃបង្គោលព្រំដែនទាំងនេះទៀតសោត គឺធ្វើឡើងដោយឈរលើមូលដ្ឋាននៃឯកសារគតិយុត្ត ដែលបន្សល់ទុកពីអាណាព្យាបាលបារាំង ជាពិសេសកំណត់ហេតុ (Procès Verbaux) បោះបង្គោលរបស់គណៈកម្មការកំណត់ព្រំដែនរវាងឥណ្ឌូចិន-សៀមឆ្នាំ១៩០៨-១៩០៩ និងគណៈកម្មការបោះបង្គោលព្រំដែនរវាងឥណ្ឌូចិន-សៀមឆ្នាំ១៩១៩-១៩២០។ ជាការពិត កិច្ចការព្រំដែនគឺជាការងារបច្ចេកទេសផែនទី និងច្បាប់សុទ្ធសាធ។ ដូច្នេះ មានតែក្រុមអ្នកជំនាញទេ ដែលអាចយល់កិច្ចការនេះនិងអាចធ្វើបាន។ អ្នកនយោបាយ និងប្រជាពលរដ្ឋសាមញ្ញមិនអាច យល់ជម្រៅការងារនេះបានឡើយ។ ពួកគេនិយាយតែតាមអារម្មណ៍និងមនោសញ្ចេតនាជាតិនិយម ឬជ្រុលនិយមតែប៉ុណ្ណោះ។ ដូច្នេះ ការងារនេះគួរទុកឱ្យក្រុមអ្នកជំនាញរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលធ្វើ ដោយយើងជាប្រជាពលរដ្ឋរង់ចាំគាំទ្រពីក្រោយ។ ទោះជាយើងចង់ផ្តល់មតិយោបល់អ្វី ក៏គួរតែមានការយល់ដឹងពីរឿងនេះឱ្យបានច្បាស់លាស់ជាមុន។ អ្វីដែលយើងគួរគិតគឺ គ្មានរដ្ឋាភិបាលណា ឬមេដឹកនាំណា ចង់បាត់បង់ទឹកដីទេ ពិសេសនៅក្រោមអំណាចនៃការដឹកនាំរបស់ខ្លួន មេដឹកនាំមានការទទួលខុសត្រូវចំពោះ មុខប្រវត្តិសាស្ត្រ និងចំពោះមុខប្រជាជាតិខ្មែរទាំងមូល។